“Çin’in Chang’e 5 uzay aracından evvel Ay’dan gelen en son kaya örnekleri 1976 yılına ait. Sovyet Rusya 45 yıl önce Luna 24 kapsamında Ay örneklerini Dünyaya ulaştırdı. 45 yıl sonra gelen yeni örnekler Ay hakkındaki düşüncelerin sınırını değiştiriyor. Özellikle Ay’ın sıcak kalma süresi ve volkanik aktifliğine yönelik konular tartışmaya açık hale geliyor”
Uzay çalışmalarında önemli bir yere sahip olan gezegenlerden birisi Aydır. Bazı ülkeler uzay çalışmalarının rotasını belirlerken Ay’a öncelik verdi. Özellikle ABD ve Rusya’nın öncülük ettiği ay çalışmaları 1950’li yıllarda başladı.
ABD, NASA aracılığıyla Ay’a ayak basan ilk ülke oldu. Sovyet Rusya’nın da benzer şekilde Ay’a yönelik çalışmaları devam etti.
1976 yılında Sovyet Rusya, Luna 24 misyonu kapsamında Ay örneklerini Dünyaya getiren ülke oldu. Bundan önce de NASA Apollo görevleriyle Ay hakkındaki birçok veriyi Dünyaya ulaştırdı. 50 yıl öncesinde yapılanlar zamanla başka yerlere doğru kaydı. Ülkeler önceliklerini değiştirdi ve başka şeylere yönlendi.
Ancak son birkaç yıldır Ay tekrar gündeme gelmeye başladı. Tekrar bilim insanlarının önceliklerden biri oldu. Bunun en güzel örneği Çin’in yürüttüğü Chang’e 5 görevidir. Çin Ay Keşif Programı kapsamında Chang’e 5, 23 Kasım 2020 tarihinde fırlatıldı. Çin’in uzay aracı 1 Aralık 2020 tarihinde Ay’a iniş yaptı. Burada Ayın yüzeyini kazıyarak kaya ve toz örnekleri topladı. Ardından Ay’dan topladığı kaya örneklerini Dünya’ya gönderdi. Böylece 1976 yılından sonra bir ilk yaşanmış oldu. Sovyet Rusya’nın Luna 24 görevinden sonra hiçbir uzay aracı Ay’dan kaya örneklerini Dünya’ya göndermemişti.
Toz ve kayalardan oluşan bu örnekler yaklaşık 2 kilogram ağırlığında. Ayrıca bu örnekler Ay’ın geç oluşan yani genç olan kısımlarından alındı. Bu örnekler bilim insanlarına Ay yüzeyi hakkında yeni bir ayrıntı sundu. Buna göre Ay’da bulunan volkanlar bilim insanlarının zannettiğinden çok daha uzun süredir canlı ve aktif.
Alexander Nemchin Avustralya’daki bir üniversite jeoloji profesörü. Nemchin, bilim insanlarının deneyimlerine göre ayın 2 milyar yıl önce soğuk ve ölü olması gerektiğini söylüyor. Ancak Alexander Nemchin bunun böyle olmadığını belirtiyor. Ona göre aydan gelen örnekler Ay yüzeyinde geç oluşumlu genç parçaların olduğunu gösteriyor. Bu parçalar aynı zamanda volkanik patlamaların kalıntılarından meydana geliyor.
Nemchin bundan dolayı Ay hakkındaki mevcut görüşlerin yeniden şekillenmesi gerektiğini söylüyor. Özellikle de Ay’ın ne kadar süre sıcak ve volkanik olarak aktif kaldığına dair görüşlerin.
Bu konuda daha fazla araştırma yapılması, Ay’dan getirildikten sonra incelenen örneklerin sayısına bağlı olarak değişir. Her yeni örnek bilim insanlarına ne olduğunu anlamaları konusunda yardımcı olur. Nemchin elli yıllık Apollo örnekleri üzerinde bile araştırma ve incelemenin devam ettiğini vurguluyor.
Nemchin ayrıca daha önce elde ettikleri tüm bazaltların 3 milyar yıldan daha eski olduğunu ifade etti. Yine Nemchin, bazalt örneklerinde, yüksek demir içeriği de dahil olmak üzere birkaç ilginç kimyasal özelliğin bulunduğunu belirtiyor. Bu ise, ay yüzeyinin başka hiçbir parçasında bulunmuyor.
Buna bağlı olarak kayalar üzerinde daha fazla kimyasal testlerin yapılması tavsiye ediliyor. Bu kimyasal araştırmalar yeni bulguların sebep olduğu yeni soruların yanıtlanmasına yardımcı olacak. Yeni bulgular birkaç milyar yıl önce Ay’daki volkanik aktiviteye yol açan ısı kaynağının araştırılması olarak karşımıza çıkıyor.
Bilim insanlarının Ay hakkındaki en yeni çalışmalarıyla sorular ve cevaplar nasıl şekillenecek, göreceğiz.
Other Articles
Hilecilere gün doğdu
Bilimkurgu Değil Gerçek: Uçan Robot Leo
